السُّجودُ منتَهَی الِعباده من بَنی آدَمَ[1]

مسجد یعنی جایگاه سجده و سجده منتها و اوج بندگی و عبادت انسان در مقابل حضرت پرودگار جل و علی است.

مسجد در فرهنگ دینی یادآور عبودیت، بندگی و خضوع در محضر پرودگار علی اعلی است، با وجود اینکه زمین با همه‌ی وسعتش می تواند محل سجده و عبادت ذات باری تعالی باشد«جُعِلَت لی الأرضُ مسجدا...»[2]، اما برترین و اصیل ترین مکان برای عبادت و تقرب به پرودگار مسجد است.

لذا اصلی‌ترین نشانه‌ی مسجد و محور تمام کارکردهای مسجد، ذکر و یاد خدای تبارک و تعالی و عبادت ذات بی متهای او می باشد. در آیات کلام الله وحی، از مسجد به عنوان جایگاه ذکر و یاد خداوند و محل ذکر اسماء حسنی او یاد می شود: «وَ مَساجِدُ یُذکَرُ فِیها اسمُ اللهِ کَثِیراً»[3]و از این روست که ظالم ترین فرد کسی است که مردم را از ذکر و عبادت خدا در مساجد محروم می کند«وَ مَن أظلَمُ مِمَّن مَنَعَ مَساجِدَالله أن یُذکَرَ فِیها اسمُه»[4] .

مسجد جایگاه عبادت خالصانه‌ی خداوند[5]،  محل نجوای صادقانه با معبود[6]، پایگاه عروج انسان از خاک به افلاک[7]، زیارتگاه حضرت الله جل جلاله[8] و خانه‌ی نورانی حضرت پرودگار[9] است.

امیرحسین احمدنیا – 16 رجب 1442 هـ . ق

حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه):

مسجد محلی است که از آن باید امور اداره بشود، این مساجد بود که این پیروزی را برای ملت ما درست کرد، این مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند؛ این طور نباشد که خیال کنیم حالا دیگر ما پیروز شدیم، دیگر مسجد می خواهیم چه کنیم؟ پیروزی ما برای اداره مسجد است.[1]

مسجد ابتکار دین مبین اسلام در آغازین روزهای ولادت و کانون مرکزی جامعه اسلامی در تصمیم‌گیری، فرهنگ‌سازی، مدیریت و مرجع رفع مشکلات حکومت و مردم در جامعه‌ی‌اسلامی بر محور نماز و ذکر و دعا بوده است.

مسجد، قلب جامعه‌ی اسلامی و مهم ترین پایگاه فرهنگی و سیاسی حکومت دینی است. از این رو، روایات با تعبیرهای بلندی، مانند: «خانه‌ی خدا»، «نشستنگاه پیامبران»، «سرای هر پرواپیشه»، «بهترین مکان‌ها»، و «باغ بهشتی» مسلمانان را به برقراری ارتباط با این کانون دل‌ها دعوت می کنند و به گسترش بهره‌گیری از برکات مادّی و معنوی مسجد، تشویق می نمایند

واژه‌ی «مسجد» در لغت اسم مکان و از ریشه‌ی «سجد»، به معنای سر فرود آوردن و اظهار تذلل و خاکساری است. ابن فارس می نویسد:

 السینُ و الجیمُ و الدّال، أصلٌ واحدٌ مُطّردٌ یَدُلّ علی تَطامُنٍ و ذٌل، یُقالُ: سَجَدَ، إذا تَطامَنَ و کُلّ ما ذَلَّ فَقَد سَجَد.[1]

سین و جیم و دال، دارای یک معنای اصلی و فراگیر است که بر فروتنی و خاکساری دلالت می کند. وقتی گفته می شود: «سَجَدَ» که شخص، فروتنی کرده باشد و هر آنچه خاکساری کند، سجده کرده است.

دیگر واژه شناسان عرب نیز با عباراتی مشابه، همین مضمون را تایید کرده‌اند. بنابراین، چنان که گفته شد، در زبان عربی «سجود» به معنای خاکساری و یرفرود آوردن در برابر دیگری است و «مسجد»، به معنای مکان چنین اقدامی است.