مسجد از فعال ترین و اصیل ترین نهادهای دینی است که به عنوان مهم ترین کانال ارتباطات اجتماعی، همواره به عنوان منبع حرکت های فرهنگی و معنوی عمل کرده و نه تنها در بُعد تزکیه ی معنوی، بلکه به عنوان منبع دانش و اطلاعات مربوط به جامعه، آحاد مردم را تغذیه می کرده است. نقش کلیدی این نهاد عظیم، با هجرت پیامبر به مدینه و تاسیس مسجد قُبا شروع شد و پس از گذشت قرن ها از آن روز، این مکان مقدس و عظیم الشان هنوز هم اصلی ترین پایگاه و نهاد اسلامی در سطح جهان به شمار می رود.

در ایران هم مسجد مکانی برای صرف عبادت حضرت پرودگار نیست و در دوره های تاریخی مختلف، بنا بر شرایط جامعه و مبتنی بر جایگاه روحانیت و نهاد مسجد در کلیت ساختار سیاسی اجتماعی کشور، در ساحت های فرهنگی، سیاستی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی، آموزشی و ... ورود داشته که تأثیرگذاری کارکردهای مسجد در شکل گیری نهضت های سیاسی، اجتماعی ایرانیان در ادوار مختلف مانند قیام سربداران، نهضت مشروطه، قیام گوهرشاد و به ویژه حرکت عظیم انقلاب بهمن سال 1357 و پیروزی آن و همچنین در دوران تثبیت جمهوری اسلامی ایران و دوران دفاع مقدس نمود ملموس تری یافت.

اگر چه مسجد نهادی مشترک بین همه ی فرق اسلامی است اما ویژگی ها و امکانات خاص فرهنگ شیعه، جایگاه و اهمیتی مضاعف به آن بخشیده است که اهمیت این جایگاه به سبب شیعه بودن حداکثری مردم ایران، برخی شرایط اسلوب زیست دینی در جامعه ی ایرانی و نیز پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد حکومت اسلامی به منزله ی حکومت برآمده از این این انقلاب دوچندان شده است.

امیرحسین احمدنیا - 6 رجب 1442